Академиялық адалдық кодексі

Жалпы ережелер

Мұғалімдер мен оқушылардың академиялық адалдық кодексі (бұдан әрі - Кодекс) «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Білім туралы» заңдарға, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің нормативтік құжаттарына сәйкес әзірленді. Қазақстан. Мектептің Жарғысының Жарғысына сәйкес, «Жас дарын» мектепте білім беру процесінің барлық қатысушылары арасында академиялық адалдық принциптерін белгілейді. Осы кодекстің мақсаты - мектепте оқу процесінің барлық субъектілері (оқушылар, оқытушылар, әкімшілік, техникалық қызметкерлер және басқалар) арасында адал және ашық қарым-қатынас орнату. Академиялық адалдық - бұл білім беру процесінің барлық субъектілері арасындағы мінез-құлық нормаларын орнататын және болашақ тұлға бойында сыбайлас жемқорлықтың кез-келген көріністеріне төзбеушілікті қалыптастыратын құндылықтар мен қағидалар жиынтығы. Әкімшілік, сынып жетекшілері оқушыларды осы Ережелермен сынып сағаттарында таныстырып, қол қойғызу керек.  Осы Ережелер мектептің барлық мүшелері - әкімшілік, оқытушылар құрамы, қызметкерлер,  олардың заңды өкілдері үшін міндетті болып табылады.

Академиялық адалдық принциптері

Оқушылардың академиялық адалдығының оқу үдерісінде олардың жеке адалдығы мен оқуға деген жауапкершілігін дамытатын негізгі принциптері:

1) ұқыптылық - оқушылардың дәрежелі және бағаланбаған жұмыстарды адал, ұқыпты орындауы. Ақ ниеттіліктің негізгі компоненттері - еңбекқорлық пен әдептілік.

2) автордың және оның мұрагерлерінің құқықтарын қорғауды жүзеге асыру - авторлықты тану және авторлық құқық  берілген  шығармаларда (зерттеулерде, жеке жұмыстарда) басқа біреудің сөзін, ойларын дұрыс жеткізу және бағаланатын шығармалардағы ақпарат көздерін көрсету арқылы қорғау;

3) ашықтық – оқушылар  мен оқытушылар және оларға теңестірілген адамдар арасындағы ашықтық, өзара сенім, ашық ақпарат және идеялармен алмасу;

4) оқушылардың  құқықтары мен бостандықтарын құрметтеу - оқушылардың пікірлері мен идеяларын еркін білдіру құқығы;

5) теңдік - бұл әр оқушының осы ережелерді сақтау міндеті және оларды бұзғаны үшін бірдей жауапкершілік.

Құқығы мен міндеттері:

1. Оқушылардың:

1) осы ережелердің мәтінімен танысуға;

2) оқу үдерісінде өз пікірін еркін білдіруге;

3) осы ережелерді бұзғаны үшін негізсіз айыптаулардан қорғау және дәлелдемелер ұсынуға құқығы бар.

2. Оқушылар міндетті:

1) осы ережелердің мәтінімен танысуға және оларды бұзудың салдарын білуге;

2) дәрежелі және бағаланбаған жұмыстарды орындау кезінде академиялық адалдықты қатаң сақтауға;

3) авторды, шығарманың тақырыбын және парағын көрсете отырып, басқа біреудің сөзі мен ойын жеткізу әдісін қолдануға;

4) бағаланған жұмыстардың соңында пайдаланылған әдебиеттер тізімін көрсетуге;

5) сенімді ақпарат көздерін пайдалануға;

6) басқа оқушыларға нақты бағаланған, орындалған жұмыстарды ұсынбауға;

7) тапсырмалардың барлық түрлерін өз бетінше орындауға;

8) тестілерге, жаттығулар мен тапсырмаларға, дайын жазбаша жұмыстарға (эсселер, курстық жұмыстар, тезистер, магистрлік диссертациялар) дайын жауаптарды пайдаланбауға;

9) емтихан кезінде парақтарды, электронды ақпарат және байланыс құралдарын пайдаланбауға;

10) дайын жауаптар мен жұмыстарды басқа оқушыларға бермеуге, оқытудың адалдығына күмән келтіретін және басқа оқушылардың соңғы нәтижелеріне зиян келтіретін мінез-құлыққа жол бермеуге;

3. Мектеп мұғалімдері, қызметкерлері:

1) студенттер арасында ақпараттық жұмыс жүргізуге;

2) оқушыларға сенімді дерек көздерін таңдауға үйретуге және қолдауға;

3) сілтемелерді, библиографияны құрастыруды үйретуге;

4) оқушыларға жобалық әрекеттерді қағазға, электрондық, цифрлық жеткізгіштерге, орындалған жұмысқа барлық қатысушылардың авторлығын көрсете отырып жобалауды үйретуге;

5) оқу үдерісінде өзіндік пікір айтуға жаттықтыруға;

6) академиялық адалдықты сақтау мәселелері бойынша бағаланған жұмысты орындамас бұрын оқушылармен түсіндіру жұмыстарын жүргізуге;

7) осы Қағидаларда белгіленген талаптарды бұзудың кез келген ықтималдығын болдырмауға;

8) осы ережелерді бұзудың әрбір жағдайының қатаң есебін жүргізуге;

9) әкімшілікті ережелерді бұзудың әрбір жағдайы туралы жазбаша хабарлауға міндетті.

4. Мектеп әкімшілігі:

1) оқушыларға  осы ережелерді түсіндіру бойынша оқытушылар мен мектеп қызметкерлерінің жұмысын қамтамасыз етуге;

2) оқушылар ережелерді бұзған жағдайда, осы ережелерде көзделген шараларды қабылдау бойынша жұмысты үйлестіруге;

3) оқушылардың академиялық адалдықтың орындалуын бақылауға міндетті.

Құқық бұзушылықтың түрлері

Бұл ережелер оқушылардың, мұғалімдердің және мектеп қызметкерлерінің академиялық адалдықты бұзудың келесі түрлерін қарастырады:

1)    плагиат:

- сабақ үстінде және үй тапсырмасын басқа оқушыдан көшіру;

- ғылыми жоба жазғанда басқа дереккөздерден алынған материалдарды авторлық дәлелдемесіз немесе дереккөзін көрсетусіз ішінара немесе толық иемдену;

Плагиат әртүрлі формада болуы мүмкін:

- тиісті тыныс белгілерін (тырнақшаларды) қолданбай  немесе дереккөзін көрсетпей дереккөзге сілтеме жасау;

- қайнар көзін көрсетпей парафризациялау;

- авторға сілтеме жасамай, басқа біреудің идеяларын немесе дәлелдерін пайдалану;

- досының немесе басқа оқушының толығымен немесе ішінара жазған жазбаша жұмысын ұсыну;

Интернеттен алынған терминнің / тезистің презентациясы;

басқа жылдыңтапсырмасы ретінде аяқталған ғылыми жобаныұсыну.

2) сөз байласу:

- кез-келген  жұмысты басқа оқушыға орындату;

3) алдау:

- бағаланған жұмыстарды басқа оқушылардан көшіру;

- бағаланған жұмысты қайта ұсыну, жеткізу;

- бағаланатын  жұмыстар орындалмаған, уақтылы орындалмаған жағдайда жалған сылтаулар келтіру;

- топтық жұмысты қарастырмайтын екі немесе одан да көп оқушының деңгейлік жұмысты орындауы;

- басқа оқушыларға көмектесу: оған бағаланған жұмысын, шығарылған есептен көшіруге  мүмкіндік беру, парақтарды, оқулықтарды пайдалану және т.б.

— басқалардың бағаланған жұмыстарын өзінікіндей ұсыну.

4) бағалауды, бағаланатын жұмыстың жауаптпрын бұрмалау:

- бағалауды бұрмалау;

- деректерді бұрмалау (қосу, енгізу, түзету), яғни өлшеу және байқау нәтижелері, сауалнама және зерттеу кезінде басқа әдістер қолдану;

- бақылау, жазбаша жұмыстарының бағаларын асыра бағалау;

- басқа оқушының бағаланған жұмысын қасақана өзгерту немесе бүлдіру;

5) бағаланған жұмыстардың жауаптарын әділетсіз алу:

- бағаланған жұмысты орындау кезінде жауаптар беру;

- бағаланған жұмысты басқа оқушының, оқытушының немесе қызметкердің көмегімен орындамас бұрын ішінара немесе толық материал алу (жауаптары бар тест тапсырмалары, емтихан билеттері және тапсырмалар, жазбаша емтиханға арналған тапсырмалар);

- бағаланған жұмыстарды сатып алу немесе алудың басқа тәсілдері, оларды өздері үшін шығару;

— продажа или иные пути помощи в покупке и/или продаже готовых оцениваемых работ (эссе, научные работы,курсовых, дипломных работ, магистерских диссертаций и др.);

6) ақпаратты немесе құрылғыларды дұрыс пайдаланбау:

- бағаланған бақылау жұмыстарын орындау, тестілеу кезінде электронды, цифрлық, қағаз жеткізгіштердегі, техникалық құрылғылардағы ақпаратты пайдалану;

— кез-келген тәсілмен бағаланатын жұмысқа жауап алу, соның ішінде электрондық пошта, компьютер және т.б. жүктеу;

- қағаз және электрондық жеткізгіштерде бағаланған жұмысқа қатысты педагогикалық қызметкердің материалдарын кабинеттен шығару  немесе компьютерден көшіру.

Оқу үдерісіне қатысушылардың міндеттері

Оқушылардың міндеттері:

Академиялық адалдық қағидаттарын сақтау үшін оқушылар:

Өзгенің зияткерлік меншігін пайдалануға қатысты негізгі қағидаларды құрметтеңіз және сақтаңыз.

Этикалық нормаларды қабылдаңыз және қатаң сақтаңыз. Кез-келген жұмыс түріндегі, ауызша және жазбаша, ағымдағы және қорытынды бағалаулардағы барлық принциптерді сақтаңыз.

Ұсынылған жұмыс білім беру жобасына қатысушының жеке жұмысы екенін ұмытпаңыз.

Басқа адамдардың шығармаларынан үзінділерді қолданған кезде біреудің сөзін сілтеме ретінде берудің төмендегідей әдісін қолданыңыз:

Зерттеу жұмысын, очерктерді, жазбаша мәлімдемелерді жазу кезінде автор мен белгілі бір ойлар алынған жұмысты көрсететін ескертпелерді қолданыңыз. Жұмыстың соңында міндетті түрде барлық ақпараттық ресурстар көрсетілген библиография болуы керек. Сондай-ақ, ақпарат көздері ұсынылатын қосымша құруға болады.

Сыныптастарыңызға өзіңіздің жеке материалдарыңызбен, оны жеке мақсаттарда пайдалану мақсатында орындалған жұмыстармен бөлісуге жол берілмейді.

Академиялық адалдық үшін жауапкершілікті біліп, оқушының осы саясат бойынша жазаланатынын біліңіз.

Мұғалімдердің, мектеп қызметкерлерінің міндеттері:

Академиялық адалдық қағидаттарын өз жұмысының тәжірибесінде жүзеге асыруға ықпал ету. Академиялық адалдыққа жатпайтын жағдайлардың  алдын алу.

Оқушылардың этикасы мен үздіксіз дамуына негізделген зияткерлік және адамгершілік тұрғыдан оқытуға жағдай жасау.

Авторлық құқықты қорғау бойынша Қазақстан Республикасында да, әлемдік қауымдастықта да қолданылатын нормативтік құжаттарды зерделеу.

Ата-аналар қауымдастығы арасындағы академиялық адалдық саясатын түсіндіру бойынша ақпараттық жұмыс жүргізу.

Сабақ, кездесулер барысында басқа адамдардың сөздері мен ойларын жеткізу тәсілдеріне назар аударыңыз.

Академиялық адалдықтың кез-келген жағдайын қатаң есепке алыңыз. Мұндай жағдайлар туралы әкімшілікке хабарлаңыз. Қажет болса, мектеп әкімшілігімен көмек сұраңыз.

Академиялық адалдықты сақтауға қатысты мәселелер бойынша семинарлар мен тәрбиелік сағаттарға қатысыңыз.

Жауапкершілік және жаза

Білім беру үдерісіне қатысушылар академиялық адалдық қағидаттарын бұзғаны үшін моральдық жауапкершілікте екендіктерін ұмытпауы керек.

Плагиат, ғылыми жұмыстарды, тезистерді, сатып алу, сату қарапайым ережелерді бұзу шеңберінен шығады және қоғамға қарсы өрескел бұзушылық ретінде қабылданады сонымен қатар басқа адамдардың материалдарын қолданғаны үшін жазалауға алып келеді.

Академиялық тұтастықты бұзу түрлерінің бұл тізімі толық емес және қажет болған жағдайда толықтырылуы мүмкін.

Ереже бұзылған жағдайда шараларды қолдану тәртібі

1. Академиялық адалдықтың:

1) ағымдағы бағалау кезінде;

2) қорытынды бағалау кезінде бұзылғанын анықтауға болады.

2. Оқушыларда оқу жетістіктерін ағымдағы бағалау кезінде плагиат, сөз байласу анықталған жағдайда:

1) мұғалім ережелерді бұзу туралы актіні осы ережеге қосымшаға сәйкес нысан ретінде жасайды, оқушымен әңгіме жүргізеді. Ережелерді бұзу актісі тиісті заттай дәлелдемелермен және оқушылардың жұмысының көшірмелерімен мектеп әкімшілігіне беріледі;

Қосымша 1

 «Жас дарын» мектебі оқушыларының академиялық адалдық кодексі

«Жас дарын» мектебінде оқу үрдісіне қатысушылардың адалдығы мен әділдігін қамтамасыз ету үшін барлық оқушылар келесі қағидат пен ережелерді басшылыққа алуы керек:

Менің жеке зияткерлік  күш-жігерім келесі нәтижелермен ұсынылады: тест жауаптары, бақылау және өзіндік, үй және зертханалық жұмыстар, жобалар немесе басқа жазбаша жұмыстар.

Мен:

- себепті, себепсіз кешігу мен сабаққа келмеуге жол бермеуге;

- тапсырмалардың барлық түрлерін өз бетінше орындауға;

-тесттердің, жаттығулар мен тапсырмалардың, дайын жазбаша жұмыстардың (эсселер,  тезистер, ғылыми жұмыстар) дайын жауаптарын, олар маған қаншалықты  қол жетімді болғанына қарамастан қолданбауға;

- емтихандар кезінде парақтарды, электронды ақпарат және байланыс құралдарын пайдаланбауға;

-өзімнің  дайын жауаптарым мен жұмыстарымды басқа оқушыларға бермеуге, менің оқуымның  адалдығына күмән келтіретін және басқа оқушылардың соңғы нәтижелеріне зиян келтіретін мінез-құлыққа жол бермеуге;

-жазбаша жұмысты орындау кезінде біреудің мәтінін сілтемелерсіз, дұрыс цитаталарсыз пайдаланбауға;

- жоғары баға алу үшін отбасылық немесе қызметтік байланыстарды пайдаланбауға міндетенемін.

Академиялық адалдық кодексіне сәйкес, менің барлық жауаптарым мен жұмыстарым жеке еңбегімнің  және менің зияткерлік күш-жігерімнің нәтижесі екенін растаймын.

Мен осы қағидаларды қабылдаймын және академиялық адалдық кодексін білуге ​​және сақтауға кепілдік беремін

«Жас дарын» мамандандырылған мектебінің оқушылары  барлық мектеп түлектерін алған білімді растау үшін  Ұлттық бірыңғай тестілеуде академиялық адалдыққа шақырады. [видеоны көру үшін сілтемені басыңыз]